Những 'chiến binh xanh'

Nhìn nụ cười tươi tắn của bà Lương khi đón nhận những lời chúc tụng, những nhành hoa tươi thắm nhân dịp Ngày Phụ nữ Việt Nam tại Lễ tôn vinh những “chiến binh xanh” do Công ty VietCycle tổ chức, ít người thấu được những nỗi tủi thân người phụ nữ hơn 50 tuổi ấy từng phải gánh chịu trong suốt hơn nửa cuộc đời.

Khoảng 30 năm về trước, bà Lương bắt đầu hành nghề nhặt ve chai, đồng nát để bán cho các vựa phế liệu để kiếm tiền nuôi con trưởng thành, rồi sau là nuôi người chồng ốm bệnh không còn sức lao động.

Hơn 30 năm vất vả nhặt nhạnh những thứ bị người ta vứt bỏ để gom góp từng đồng là chuỗi ngày đầy tủi thân. Tủi vì vất vả suốt ngày đêm chỉ được vài đồng còm cõi, tủi vì những lời dị nghị, những ánh mắt coi thường từ những kẻ tự cho mình là sạch sẽ, văn minh.

Nỗi tủi thân ấy như một điều gì đó rất ám ảnh, để đến nỗi khi gặp những người nhân viên của VietCycle và Unilever đến với mong muốn giúp đỡ, hỗ trợ, bà Lương đã không khỏi nghi ngờ đây là những tay lừa đảo hay bán hàng đa cấp.

Còn đối với bà Hơn, 25 năm nhặt ve chai phế liệu để nuôi chồng chạy thận, rồi lại nuôi mẹ chồng đau yếu hơn 90 tuổi, là một điều gì đó bất công. Bất công với quãng thời gian tuổi trẻ cùng dựng xây, bảo vệ Tổ quốc của hai vợ chồng bà, bất công cả với cái sức lực ngày một héo mòn của người phụ nữ đã quá tuổi “xưa nay hiếm”.

Âm thầm chịu nỗi bất công suốt hàng chục năm, bà Hơn đã bật khóc khi chạm vào chiếc xe đạp được VietCycle trao tặng. Đến khoảnh khắc đó, bà mới tin rằng thực sự được tặng một chiếc xe, tin rằng có những con người vẫn đang quan tâm và chăm sóc cho bà.

"Không tìm được họ ở đâu cả"

Tiếng rao đồng nát, ve chai từ lâu đã trở thành một phần quen thuộc của cuộc sống nơi thành thị trên khắp cả nước. Hàng ngàn, hàng vạn các cô, các chị đồng nát, ve chai, suốt hàng chục năm qua vẫn không quản ngại nắng mưa để đi thu mua hoặc nhặt nhạnh phế liệu từ thùng rác, bãi rác dân sinh.

Xuất hiện phổ biến như vậy nhưng những người hành nghề đồng nát, ve chai dường như “ẩn mình” trước hệ thống an sinh và cơ quan quản lý nhà nước. Lý giải điều này, ông Hoàng Đức Vượng, Chủ tịch Công ty CP VietCycle, cho biết, người đồng nát ve chai không có tổ chức đại diện để cất lên tiếng nói và bảo vệ quyền lợi.

“Không ai tìm được họ ở đâu cả, họ không được quan tâm, hỗ trợ, không được hưởng an sinh ở mức tối thiểu. Đó chính là lý do người ta dùng cụm từ “phi chính thức” để gọi những người đồng nát, ve chai”, ông Vượng cho biết.

Lực lượng phi chính thức ấy lại đang nắm vai trò then chốt trong công tác quản lý chất thải rắn. Những phế liệu có giá trị tái chế trong số hàng triệu tấn chất thải phát sinh mỗi ngày sẽ kết thúc vòng đời ở bãi chôn lấp, lò đốt rác hay “mắc kẹt” ngoài tự nhiên nếu như không có bàn tay thu gom của các chị, các cô đồng nát.

Chính vì vậy, sự “vô hình” của những người đồng nát, ve chai trong các hệ thống an sinh tiềm ẩn nguy cơ về những cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Đó là khủng hoảng về quản lý chất thải, khủng hoảng an sinh xã hội và khủng hoảng về sức khỏe con người.